Η έναρξη του Β’ Παγκοσµίου Πολέµου για την Ελλάδα έγινε την 28η Οκτωβρίου 1940 µε την ιταλική εισβολή. Η επιτυχής και ηρωική αντιµετώπιση της υπό του ελληνικού στρατού και η αντεπίθεση και εισβολή του εις την Αλβανία ανάγκασε τη Γερµανία να επιτεθεί στην Ελλάδα την 6η Απριλίου 1941. Η πλήρης κατάληψη της ηπειρωτικής Ελλάδος ολοκληρώθηκε στις 30 Απριλίου. Καθ’ όλη τη διάρκεια του ελληνο-ιταλικού πολέµου και µέχρι της κυριεύσεως της χώρας µας από τους Γερµανούς, είχαν επιταχθεί όλα τα εµπορικά πλοία για την εξυπηρέτηση των αναγκών των ενόπλων µας δυνάµεων. Μεταξύ αυτών και του πλοίου “ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΤΡΙΑ” τόνων 43,7 Νηολογίου Καλαµών 77, του ιδιοκτήτη και πλοιάρχου Νικολάου Φωκά. Στο κείµενο που ακολουθεί, υπάρχει η περιγραφή από το ηµερολόγιο του πλοίου του τελευταίου ταξιδιού του πλοίου υπό ελληνική κυριαρχία.
«Ευρισκόµενοι εις Ηγουµενίτσαν την 19η Απριλίου 1941, επεβιβάσθησαν του πλοίου µου περίπου εξήκοντα ναύται µετά δύο σηµαιοφόρων υπό την ηγεσίαν του ανθυποπλοίαρχου κ. Βωτύλια και αποπλεύσαµεν διά Λευκάδα την οποία διήλθοµεν την 20η Απριλίου ώρα 08:00 π.µ. Ηγκυροβολήσαµεν δε εις λιµένα Βλυχό Λευκάδος αναµένοντες την έλευσιν της νυκτός. Αποπλεύσαντες µε διαφόρους πορείας, παρηλάξαµεν την Οξειάν και πλέοντες προς το φράγµα παρηλάξαµεν τούτο την 21η Απριλίου ώρα 06:00 π.µ. Επειδή δε έκρινον ότι θα ήτο λίαν επικίνδυνον να εξακολουθήσω τον πλουν εις ηµέρα δεδοµένου ότι είχον φορτίον βενζίνης και πυροµαχικών και εάν ήθελον καταπλεύσει εις Πάτρας περί την 11ην πρωινήν πάλι θα διέτρεχε κίνδυνον λόγω του φορτίου αυτού όλος ο λιµήν των Πατρών, έκρινα σκόπιµον να προφυλαχθώ εις Κρυονέριον οπότε ήθελον αναχωρήσει την εσπέραν διά Πάτρας. Πλήν όµως η τοιαύτη απόφασις µου δεν έτυχε της εγκρίσεως του ανθυποπλοιάρχου κ. Βωτύλια και µε διέταξε να πλεύσω εις Μεσολόγγιον όπως αποβιβασθούν οι στρατιώται.
Πράγµατι κατέπλευσα εις Μεσολόγγιον και πλευρίσας απεβίβασα τους στρατιώτες διετάχθην δε παρά του κ. Βωτύλια να πλεύσω εις Κρυονέριον αµέσως αναµένων τους στρατιώτας οίτινες ήθελον έλθει δια ξηράς. Ακριβώς αυτήν την στιγµήν εσηµάνθει εις Μεσολόγγιον συναγερµός µ’ όλον τούτο διέταξα ολοταχώς εµπρός να εξέλθοµεν το ταχύτερον του λιµένος, όπως διαφυλάξω τούτον από πιθανόν έκρηξιν του πλοίου µου. Εξελθών του αύλακος έλαβον πορείαν προς Φείδαρην, παραλλάξας την άκραν την 10η πρωϊνή. Ενώ όµως πλέοµεν προς Κρυονέριον, ευρισκόµενοι εις απόστασιν δύο περίπου µιλλίων από τούτου µετά τας εκβολάς του Εύοινου ποταµού, µας επετέθησαν περί τα δέκα εξ εχθρικά βοµβαρδιστικά αεροπλάνα. Πάραυτα έθεσα το πλοίον µου εις πορείαν ελιγµών αποφύγας την επί του πλοίου µου έκρηξιν εξ βοµβών της µιας εκραγείσης εις απόστασιν δεκαπεντάδος µέτρων από την πρώρη µας. Εξαντληθέντων πιθανώς των βοµβών ήρχισαν ταύτα να µας βάλλουν δια των πολυβόλων από εγγυτάτης αποστάσεως. Προ του επικρεµαµένου κινδύνου διέταξα κράτει την µηχανήν και εγκατάλειψιν το ταχύτερον του πλοίου. Έθεσα δε τούτο µε την πρώρα προς δυσµάς προς την ακτήν παρέχων ούτω την δεξιά πλευράν ώς στόχον, έχει δε πλάτος 4,50 µέτρων το πλοίον µου. Το εν µετά το άλλο επήρχοντο εκ Βορρά µέχρι το ύψος των ιστίων τα εχθρικά αεροπλάνα βάλλοντα καταιγισµό πυρός όσο το δυνατόν ταχύτερο κωπηλατούντες αποµακρυνόµεθα του πλοίου των πυρών πιπτόντων πέριξ της λέµβου µας. Με την βοήθεια του παντοδυνάµου Θεού εξήλθοµεν σώοι εις την ξηράν αναµένοντες το µοιραίον τέλος του πλοίου µας. Επί ηµίσειαν ώρα διήρκησεν η επίθεσις, ριφθεισών σωρείας σφαιρών. Με οδύνην εβλέποµεν την πρύµνην του πλοίου µας καιοµένη µη δυνάµενοι να παράσχουµεν βοήθεια καθ’ ότι, αν και είχε λήξει η επίθεση ήρχισαν λόγω της πυρκαγιάς να εκρήγνυνται σφαίραι αίτινες ευρίσκοντο εις το διαµέρισµά µου. Παρ’ όλο τον κίνδυνο να ανατιναχτώµεν µετά του πλοίου υπό την ηγεσία µου προθύµως ακολουθώντων του µηχανοδηγού Σταµατίου Μακρογιάννη και του ναυτόπαιδος Παναγιώτη Μανδροχάλου επέβηµεν οι τρείς της λέµβου και κατευθύνθηµεν ολοταχώς προς ολονέν εις την ξηράν προωθούµενον υπό του ανέµου πλοίον. Κατορθώσαµε πράγµατι να καταστείλουµε την πυρκαγιά δι’ ύδατος και δια του αυτοµάτου πυροσβεστήρος. Επιθεωρήσας δε εν τάχει το πλοίο, παρετήρησα άνωθεν της ισάλου απειρίαν οπών προκληθεισών εκ των σφαιρών των αεροπλάνων. Μια δε αρκετά µεγάλη πιθανώς προκληθείσαν από θραύσµα βόµβας. Κατορθώσαµε να θέσουµε εις κίνησιν την µηχανή και επλεύσαµε εις Κρυονέριον. Επιθεωρήσας επισταµένως, διεπίστωσα επί του παρόντος τας εξής ζηµίας. Εκ της πυρκαγιάς ηµικατεστράφει το διαµέρισµά µου καέντων ενδυµάτων και λοιπών χαρτίνων ειδών, χαρτών πλού. Περί τας δεκαπέντε οπάς πλησίον ισάλου φραχθεισών δια πύρων και περί τας πεντήκοντα οπάς άνωθεν αρκετά της ισάλου άπας επί της δεξιάς πλευράς. Διάτρησιν εις πολλά σηµεία της επί των επωτίδων δευτέρας λέµβου, διάτρησιν του καταστρώµατος και συρίχτρας. Διαρροή µέχρι της στιγµής δεν παρουσιάσθη. Επίσης, εκόπησαν σωληνώσεις τινές της µηχανής και κατεστράφη εν µέρει το επί του καταστρώµατος επιστέγασµα του µηχανοστασίου. Επιχειρήσας να συνδεθώ τηλεφωνικώς µετά του Λιµεναρχείου Μεσολογγίου να αναφέρω τα διατρέξαντα προς λήψιν οδηγιών και προς ανακοίνωσιν εκ µέρους µου ότι υπέστη επίθεση και άλλο πλέον προς Πάτρας πετρελαιοκινήτως πιθανώς εκ Κονιόρδου µε άγνωστα δι’ εµέ αποτελέσµατα δεν κατόρθωσα λόγω συναγερµού εις την πόλιν Μεσολογγίου µέχρι της 21ης Απριλίου και ώρα 02:00 µ.µ. να αναφέρω. Πλεύσας εις Πάτρας διετάχθην και µεθόρµησα εις θέσιν Ντεκέ Δρεπάνου µε εντολήν να αναµένω διαταγάς (22 Απριλίου 1941, 06:00 π.µ.). Καθ’ όλη την διάρκεια της ηµέρας διαρκείς αεροπορικοί βοµβαρδισµοί ελάµβανον χώραν πέριξ ηµών καθώς και την εποµένη µη λαβών ουδεµία διαταγή πλου µετέβην διά ποδηλάτου εις Πάτρας και ευρών ναύτην εις την ΝΑΠΙ µε πληροφόρησε ότι αι αρχαί διελύθησαν και να πλεύσω όπου θέλω καθ’ ότι εκινδύνευον να βληθώ από την έναντι ακτή της Ναυπάκτου από τους προελαύναντες Γερµανούς. Αποπλεύσας και ακολουθών την Πελοποννησιακή ακτήν αγκυροβόλησα εις Ακράταν. Παρέλειψα να αναφέρω ότι ο ναυτόπαις Ευστάθιος Καβαδδάς καταγόµενος εκ Λευκάδος εις Ντεκέ εγκατέλειψε το πλοίο επιβιβασθείς εταίρου πλοίου µέλλοντος να αποπλεύσει δια Λευκάδαν. Εις Ακράταν παρεµείνοµεν καθ’ όλη την ηµέραν αποπλεύσαµε καταπλεύσαντες εις Ποσειδωνίαν την 24η Απριλίου και ώρα 06:00 π.µ. Ουδείς υπήρχε δια να λάβουµε διαταγάς. Περί την µεσηµβρία οι Εγγλέζοι µας ειδοποίησαν τάχιστα να αποπλεύσοµεν καθ’ ότι επρόκειτο να ανατιναχθεί η γέφυρα.
Παρ’ όλην δε την κατ’ εκείνην την ώραν σφοδράν εκ πεντήκοντα αεροπλάνων επιδροµή στα της διώρυγος κατορθώσαµε να αποπλεύσωµεν εγκαταλείψαντες την αριστεράν µετά ηµίσεος κλειδίου καδένας, άγκυραν καθ’ ότι ήτο λίαν περιπεπλεγµένη προς ετέρας αγκύρας. Ηγκυροβολήσαµεν εις Καλαµάκι και εξήλθοµεν εις την ξηρά ριφθεισών κατά του πλοίου µας ανεπιτυχώς τριών βοµβών και πολλών πολυβολισµών από των αεροπλάνων. Την εσπέραν απεπλεύσαµεν πλέοντες προς Νότο. Την δε εποµένη ηγκυροβολήσαµεν εις Άγιον Γεώργιον Ύδρας πλήν όµως και ενταύθα εγενόµεθα στόχος αεροπορικών επιθέσεων αίτινες ενετάθησαν την εποµένη βληθέντος του πλοίου άνωθεν της ισάλου. Έλαβον την απόφασιν να αποπλεύσουµε διά Πειραιά µη όντος του πλοίου εις θέσιν να πλεύσει δια Κρήτην και του µηχανοδηγού Σταµάτη Μαυρογιάννη παραµείναντος εις Ύδρα ασθενούντος. Αποπλεύσαντες καταπλεύσαµε εις Άγιον Γεώργιον Κερατσινίου διαταχθέντες και υπό συνοδεία Γερµανών µεθορµήσαντες εις Πειραιά. Το πλήρωµα εξεδιώχθη υπό των Γερµανικών αρχών και ως εκ τούτου έλαβα περί τη Δ.Θ.Κ.Μ. διεύθυνση Γ την άδεια όπως απολύσω αυτό. (29 Απριλίου 1941, 10:00 π.µ.)»
