Τα τελευταία χρόνια η περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση, αλλά πρωτίστως η εφαρµογή νοµοθετικών απαιτήσεων καλεί τους ιδιοκτήτες σκαφών να µεριµνήσουν ώστε να διαχειριστούν το σκάφος τους, στη φάση του τέλους του κύκλου ζωής του, µε τρόπο υπεύθυνο και περιβαλλοντικά φιλικό.
Συχνά, απαντάται το φαινόµενο σκάφη όλων των κατηγοριών και ανεξαρτήτως του υλικού κατασκευής τους (ξύλο, µέταλλο, πλαστικό), να εγκαταλείπονται από τους ιδιοκτήτες τους είτε σε καρνάγια, είτε σε χώρους ελλιµενισµού ή ακόµα και στην παραλία µε συνέπεια να σταδιακά να καταστρέφονται και να προκαλούν εκτός από οπτική και αισθητική όχληση, εξίσου σηµαντική περιβαλλοντική πίεση σε τοπικό επίπεδό απελευθερώνοντας καύσιµα, λάδια, επιχρίσµατα µουράβιας, µικροπλαστικά και άλλα επιβλαβή για το φυσικό θαλάσσιο περιβάλλον υλικά.
Η πρόκληση αυτή χρήζει διαχειριστικής απάντησης καθώς η ραγδαία αύξηση κατασκευής σκαφών τη δεκαετία του ’70 και του ’80 έχει οδηγήσει σε ένα µεγάλο αριθµό εξ αυτών, τα οποία είτε λόγω της αύξησης των διαχειριστικών τους εξόδων είτε λόγω της παλαιότητας τους επιλέγεται από τους ιδιοκτήτες τους να αποσυρθούν προς τη φάση της διάλυσης και ανακύκλωσης, εντάσσοντας ενδεχοµένως τα υλικά της διάλυσης σε µια περισσότερο υγιή διαδικασία όπως είναι εκείνη της κυκλικής οικονοµίας παραγωγής νέων προϊόντων.
Η έκταση του προβλήµατος διαχείρισης των σκαφών στο τέλος του κύκλου ζωής τους αποκτάει ιδιαίτερη ένταση κυρίως για τα σκάφη τα οποία έχουν κατασκευαστεί µε τη χρήση πλαστικού υλικού ενισχυµένου µε ίνες υάλου, γνωστά και ως πολυεστερικά σκάφη.
Η πολυεστερική δοµή, µετά τη φάση της αποσυναρµολόγησης δεν δύναται να ανακυκλωθεί µε οικονοµικά συµφέρουσα τεχνολογία και αναπόφευκτα επιλέγεται η διάθεσή της σε χώρους ταφής αποβλήτων.
Λαµβάνοντας υπόψη ότι, σύµφωνα µε την υπηρεσία ICOMIA, εκτιµάται ότι σε ευρωπαϊκό επίπεδο υπάρχουν περί των 6 εκατοµµυρίων σκαφών αναψυχής η πλειονότητα των οποίων είναι πολυεστερικά σκάφη, ακόµα και το 0,1% εάν πρόκειται να ανακυκλωθεί, ετησίως αναλογεί σε 6.000 σκάφη.
Το φαινόµενο αυτό αποτελεί πρόκληση τόσο σε εθνικό όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο καθώς υπολογίζεται ότι έως το έτος 2025 και µε αυξητικό ρυθµό, το 10%-20% των αποβλήτων σύνθετων υλικών θα προέχεται από τη θαλάσσια βιοµηχανία σκαφών.
Η µελέτη του προβλήµατος σε ευρωπαϊκό επίπεδο κατέδειξε την ουσιαστική ανάγκη εξεύρεσης οικονοµικά και περιβαλλοντικά βιώσιµης λύσης, συστήνοντας δράσεις σε όµορους αλλά και διακριτούς πυλώνες µε κοινό σκοπό την ανακύκλωση των σκαφών και γνώµονα την προστασία του ανθρώπινου παράγοντα και του θαλάσσιου φυσικού περιβάλλοντος.
Λαµβάνοντας υπόψη τα ανωτέρω, σκιαγραφούνται τα µελετώµενα επιστηµονικά πεδία τα οποία οµαδοποιούνται στις ακόλουθες δράσεις, ισόβαθµης σηµαντικότητας ως προς τον επιδιωκόµενο στόχο.
Ως εκ τούτου, σε ευρωπαϊκό επίπεδο αναµένονται δράσεις στους ακόλουθους τοµείς:
Οικοδόµηση νοµοθετικού πλαισίου εξειδικευµένου για την ανακύκλωση σκαφών.
Εµπέδωση της έννοιας της ανάλυσης του κύκλου ζωής ενός σκάφους µε µειωµένο περιβαλλοντικό αποτύπωµα από τη φάση σχεδιασµού του σκάφους έως τη φάση της αποσυναρµολόγησης και της ανακύκλωσής του.
Χρηµατοδότηση ερευνητικών προγραµµάτων ανάπτυξης νέων υλικών κατασκευής µε δυνατότητα πλήρους ανακύκλωσης.
Χρηµατοδότηση προγραµµάτων για τη διερεύνηση λύσεων διαχείρισης των υπαρχόντων πολυεστερικών υλικών.
Πρωτοβουλίες ανάπτυξης της κυκλικής οικονοµίας στον τοµέα ανακύκλωσης σκαφών µε τη διερεύνηση λύσεων αξιοποίησης συµβατών παραγωγικών διαδικασιών.
Πρωτοβουλίες προστασίας της ανθρώπινης υγείας στις µονάδες αποσυναρµολόγησης των σκαφών.
Πηγές:
European Boating Association
ICOMIA, International Council of Marine Industry Associations
RYA, Royal Yachting Association
End of Life management of Fibre Reinforced plastic Vessels, London Convention IMO
