Η ιστιοπλοΐα είναι ένα δυναμικό άθλημα/χόμπι στο οποίο συχνά παρατηρούνται τραυματισμοί λόγω πτώσης, χτύπημα από κάποιο αντικείμενο, ηλιακό έγκαυμα, υπέρχρηση (υπερβολική καταπόνηση μιας μυϊκής ομάδας), κακή τεχνική, εκρηκτικότητα, παρατεταμένη λανθασμένη στάση κ.α. Ειδικότερα. στην αγωνιστική ιστιοπλοΐα οι συχνότεροι τραυματισμοί γίνονται στην πλώρη ενώ στην τουριστική, στο κόκπιτ.
Οι πτώσεις στην ιστιοπλοΐα, μπορούν να οδηγήσουν σε κατάγματα, κρανιακές κακώσεις ακόμα και πνιγμό (αν κάποιος παραλείψει τη χρήση σωσιβίου).
Αποφυγή/Πρόληψη:
• Η καλύτερη πρόληψη είναι «ένα χέρι για εσένα και ένα για το σκάφος»
• Να αφαιρείται το σπινακόξυλο όταν δεν χρησιμοποιείται
• Οι ανθρωποθυρίδες (hatch) και τα παράθυρα να είναι πάντοτε κλειστά
• Να τοποθετηθούν θήκες για τα ελεύθερα σχοινιά
• Ένα καλό αντιολισθητικό κατάστρωμα
• Να χρησιμοποιούνται ειδικά υποδήματα ιστιοπλοΐας (να προσέχετε πάντοτε που πατάτε).
Η πρόβλεψη στη σχεδίαση των σκαφών, θα μπορούσε να βελτιωθεί. Είναι χαρακτηριστικό πως στα περισσότερα σύγχρονα αγωνιστικά σκάφη, μεγάλο ποσοστό των σχοινιών κινούνται κάτω από το κατάστρωμα (Εικόνα 1,2,3).
Πέρα από τις πτώσεις, η αμέσως επόμενη συχνότερη αιτία τραυματισμών είναι η παγίδευση κάποιου μέλους του σώματός μας σε ένα σχοινί κατά την κίνηση του. Αυτή μπορεί να οδηγήσει σε έγκαυμα από τριβή, θλαστικά τραύματα στα δάκτυλα ακόμα και κατάγματα συνήθως λασκάροντας κάποιο σχοινί που βρίσκεται σε τάση.
Αποφυγή/Πρόληψη:
• Καλό θα είναι πάντοτε να χρησιμοποιούνται προστατευτικά γάντια
• Προσοχή στα σχοινιά που θα κινηθούν ή που πατάμε κατά τη διάρκεια μιας κίνησης (τακ, τσίμα)
Συχνά επίσης παρατηρείται χτύπημα από κάποιο αντικείμενο (π.χ. μάτσα, σπινακόξυλο) κατά τη διάρκεια τακ ή τσίμας ειδικότερα σε συνθήκες με μεγάλη ένταση ανέμου. Συχνά, κρανιακές κακώσεις μπορεί να συμβούν εξαιτίας κρούσης από τη μάτσα κατά τη μετακίνηση από τη μια πλευρά τους σκάφους στην άλλη. Κάποιοι παράγοντες που επίσης πρέπει να ληφθούν υπόψη είναι οι καιρικές συνθήκες, η κούραση και οι βλάβες των υλικών. Στις περισσότερες περιπτώσεις, οι κακώσεις της κεφαλής συμβαίνουν σε ιστιοπλόους με μικρή εμπειρία που βρίσκονται στη λάθος θέση τη λάθος στιγμή.
Αποφυγή/Πρόληψη:
• Γνώση και κατανόηση από όλους της κατάστασης που επικρατεί και της κίνησης που απαιτείται
• Σωστή επικοινωνία ανάμεσα στο πλήρωμα πριν την κίνηση
• Χρήση προστατευτικών κεφαλής (Εικόνα 4), μαλακή επένδυση σε σημεία της μάτσας
• Εκτενής ενημέρωση τους πληρώματος κατά την προσέλευση στο σκάφος, ειδικότερα σε εκείνους που είτε δεν έχουν επαφή με την ιστιοπλοΐα, είτε απείχαν επί μακρόν.
Η οσφυϊκή μοίρα της σπονδυλικής στήλης επίσης χρήζει προσοχής. Ένα υψηλό ποσοστό των αθλητών τραυματίζονται στη μέση κατά τη χρήση της μανέλας στο βίντσι, λόγω κακής εργονομικής τοποθέτησης.
Η τοποθέτηση του βιντσιού επάνω στην πλάτη ενός καθίσματος δεν βοηθά στην άνεση και συνήθως οδηγεί σε κτυπήματα κυρίως των αγκώνων σε γύρω αντικείμενα. Κατά τη σχεδίαση του σκάφους, η τοποθέτηση του βιντσιού περισσότερο κεντρικά θα μπορούσε να είναι μια λύση (Εικόνα 5).
Επίσης, ο χειριστής του βιντσιού (trimmer ή tailer) πρέπει συχνά να κοιτά το πανί αλλά και το βίντσι. H τοποθέτηση του χειριστή χαμηλότερα, θα μπορούσε να βοηθήσει ώστε να βλέπει ταυτόχρονα τα πανιά και το βίντσι (Εικόνα 6).
Προκειμένου ο χειριστής του βιντσιού να ευθυγραμμιστεί με την κατεύθυνση του σκάφους, τοποθετεί συχνά τον σώμα σε άβολη θέση λόγω των εμποδίων γύρω από το βίντσι. Ιδανικά το βίντσι θα πρέπει να έχει αρκετό χώρο πίσω του ώστε να μην εμποδίζεται ο χειριστής (Εικόνα 7).
Αποφυγή/Πρόληψη:
• Να χρησιμοποιείτε το σύνολο του σώματος σας και όχι μόνον τα χέρια σας κατά το χειρισμό της μανέλας, και τα πόδια σας να είναι σταθερά τοποθετημένα.
• Στην αφαίρεση της σκότας από το βίντσι κατά τη διάρκεια του τακ, να τραβάτε το σχοινί κατευθείαν προς τα επάνω και να βεβαιώνεστε εκ των προτέρων πως το σχοινί δεν είναι πιασμένο κάπου (σε αντικείμενο ή άνθρωπο).
• Μεγάλη προσοχή στα ηλεκτρικά και υδραυλικά βίντσια όπου συχνά πιάνονται τα δάκτυλα κατά το χειρισμό τους.
Κάτι που συχνά παραβλέπεται στην ιστιοπλοΐα, είναι το ‘χρόνιο’ ηλιακό έγκαυμα. Όλοι αποζητούν το μαυρισμένο δέρμα από τον ήλιο αλλά ο κίνδυνος καρκίνου του δέρματος, είναι υψηλός. Επίσης, η μακρόχρονη έκθεση στην ηλιακή υπεριώδη ακτινοβολία, μπορεί να προκαλέσει βλάβη στα μάτια (καταρράκτη, εκφύλιση της ωχράς κηλίδας, στεάτιο, πτερύγιο και φωτοκερατίτιδα).
Αποφυγή/Πρόληψη:
• Προστατευτικά ρούχα, καπέλο και αντηλιακή κρέμα είναι πάντοτε απαραίτητα άσχετα με την περίοδο.
• Να προτιμάται η χρήση γυαλιών ηλίου με ειδικούς φακούς που φιλτράρουν κατά το 100% τις υπεριώδεις ακτίνες (UVA, UVB) και με σκελετό τέτοιου σχήματος (συνήθως μεγάλος που αγκαλιάζει το σχήμα το προσώπου) που αποτρέπει ακτίνες να εισέλθουν στα μάτια περιμετρικά του φακού. Επίσης οι πολωτικοί φακοί με περιμετρικές οπές είναι προτιμότεροι για θαλάσσιο
περιβάλλον και η ύπαρξη υδροφοβικής και ελαιοφοβικής επίστρωσης, θα βοηθήσει να παραμένουν καθαροί (Βλέπε διαδικτυακή σύνδεση).
Στην Ελλάδα επίσης σπάνια οι ιστιοπλόοι φορούν σωσίβιο. Η παράλειψή του είναι από τους πλέον σημαντικούς λόγους απώλειας ζωής στην περίπτωση που κάποιος πέσει στη θάλασσα.
Αποφυγή/Πρόληψη:
• Πιθανόν να έπρεπε να είναι υποχρεωτική η χρήση του σε αγώνες ή στην εκπαίδευση, προκειμένου να γίνει περισσότερο αποδεκτό. Η νέα σχεδίαση στα σωσίβια τα κάνει ελάχιστα αισθητά (Εικόνα 8).
Το μαγείρεμα σε κινούμενο σκάφος μπορεί επίσης να είναι επικίνδυνο. Το ζεστό νερό, ο ατμός, οι φλόγες, οι κινούμενες επιφάνειες και τα κινούμενα αντικείμενα μπορεί να προκαλέσουν εγκαύματα, και άλλους τραυματισμούς.
Αποφυγή/Πρόληψη:
• Πριν ξεκινήσετε, αξιολογήστε τις περιοχές εργασίας για επικίνδυνες ακμές καθώς και συσκευές και αντικείμενα που μπορεί να κινηθούν.
• Γνωρίστε τη θέση των διακοπτών αερίου έκτακτης ανάγκης και των πυροσβεστήρων και τι πρέπει να κάνετε σε περίπτωση πυρκαγιάς.
• Κατά τη διάρκεια του μαγειρέματος, χρησιμοποιήστε τις χειρολαβές και εφαρμόστε ζώνη πρόσδεσης για να αποφύγετε πτώσεις (Εικόνα 9).
Καταλήγοντας, η ιστιοπλοΐα είναι μια περιπέτεια σε περιβάλλον με πολλά κινούμενα μέρη και συστήματα, πράγμα που σημαίνει ότι οι ιστιοπλόοι πρέπει να αξιολογούν και να επανεκτιμούν συνεχώς το περιβάλλον και τις ενέργειές τους για να αποφύγουν σοβαρούς τραυματισμούς. Η θάλασσα απαιτεί σεβασμό και δεν συγχωρεί λάθη.
Φυσική κατάσταση – Αποφυγή/Πρόληψη τραυματισμών
Συνεχίζοντας από τα προηγούμενα, τραυματισμοί μπορούν να προκληθούν από κακή/μέτρια φυσική κατάσταση, υπέρχρηση, υπερβολική εκγύμναση και ατυχήματα. Επίσης, η απουσία προθέρμανσης και διατατικών ασκήσεων μπορούν να αυξήσουν την πιθανότητα τραυματισμού. Οι μύες επιβαρύνονται κατά τη διάρκεια ταχέων, πολύ απαιτητικών κινήσεων που συχνά χρειάζονται στη ιστιοπλοΐα. Κακώσεις στους ώμους και τα χέρια είναι συχνές στους χειριστές της σκότας της μαΐστρας ενώ στις ολυμπιακές κλάσεις, οι απότομες κινήσεις κατά το κρέμασμα οδηγούν σε κακώσεις των γονάτων και της μέσης. Προσοχή χρειάζεται στην άρση αντικειμένων (π.χ. σάκοι πανιών, άγκυρα κλπ.) αλλά και στη στάση του σώματος που στην αγωνιστική ιστιοπλοΐα ανοικτής θαλάσσης, μπορεί να είναι λανθασμένη και να διαρκέσει αρκετή ώρα.
Η βελτίωση της φυσικής κατάστασης είναι πολυπαραγοντική διαδικασία και είναι πάντα εξατομικευμένη. Κάποιες όμως γενικότερες κατευθύνσεις ακολουθούν:
• Ένα πλήρες πρόγραμμα άσκησης είναι σημαντικό και θα πρέπει να στοχεύει σε όλους τους τομείς της φυσικής κατάστασης ώστε το σώμα να μπορεί να δεχθεί τις φορτίσεις της αγωνιστικής ιστιοπλοΐας. Το πρόγραμμα θα πρέπει να περιλαμβάνει:
– Αεροβική άσκηση (επιλογή από ποδήλατο, τρέξιμο, κωπηλασία, κολύμβηση)
– Μυϊκή ενδυνάμωση (οι αθλητές της ιστιοπλοΐας θα πρέπει να αξιολογούνται από εξειδικευμένο φυσικοθεραπευτή προκειμένου να γίνει προσαρμογή του προγράμματος στις ανάγκες τους)
– Διατατικές ασκήσεις
• Καλή φυσική κατάσταση, ειδικότερα στην αερόβια ικανότητα οδηγεί σε ταχύτερη αντίδραση στις αλλαγές του αέρα, στην αντοχή, στην ταχύτητα στη λήψη αποφάσεων καθώς και στη συγκέντρωση. Η ψυχική και σωματική ανάκτηση είναι ταχύτερη στους αθλητές με καλή φυσική κατάσταση. Για τους ιστιοπλόους προτείνεται ως αεροβική άσκηση η κωπηλασία, η ποδηλασία,
η κολύμβηση και το τρέξιμο.
• Συχνή αξιολόγηση από φυσικοθεραπευτή βεβαιώνει την καλή αρθρική κινητικότητα και λειτουργικότητα οδηγώντας σε ελάττωση της πιθανότητας τραυματισμού ή ταχύτερη αποκατάσταση του.
• Η άρτια τεχνική είναι πολύ σημαντική. Στην περίπτωση που απαιτεί βελτίωση, θα πρέπει να απευθυνθείτε σε κάποιο εκπαιδευτή ώστε σε βάθος χρόνου να αποφύγετε τραυματισμούς.
• Η λήψη διαλειμματος και η συχνή αλλαγή θέσης είναι επιβεβλημένα σε μεγάλης διάρκειας μπράτσα. Αυτό θα εμποδίσει φορτίσεις λόγω στάσης και είναι μια καλή συνήθεια που όλοι μπορούμε να ακολουθούμε στις διάφορες εκφάνσεις της ζωής και όχι μόνον στη θάλασσα.
Αναφορές
1. NEVILLE, V., FOLLAND, J.P. (2009) THE EPIDEMIOLOGY AND AETIOLOGY OF INJURIES IN SAILING. SPORTS MEDICINE. 39(2) 129-145.
2. NATHANSON, MELLO, BAIRD “SAILING INJURIES AND ILLNESS – RESULTS OF AN INTERNET-BASED SURVEY” WILD ENV MED 2010
3. ALLEN, J.B., DE JONG, M.R. (2006) SAILING AND SPORTS MEDICINE: A LITERATURE REVIEW. BRITISH JOURNAL OF SPORTS MEDICINE. 40(7) 587-593.
4. W KARWOWSKI, W., SOARES, M., STANTON, N. (2011) FACTORS AND ERGONOMICS IN CONSUMER PRODUCT DESIGN: USES AND APPLICATIONS, CRC PRESS
