Πλησιάζουµε την 25η Μάρτιου. Στα σχολεία και στα στρατόπεδα ετοιµάζουν τις παρελάσεις για την εθνική µας εορτή. Εµείς ετοιµάζουµε τα σκάφη µας για τον πρώτο αγώνα της σαιζόν, Φάληρο- Ύδρα. Έναν αγώνα που έχει γίνει πλέον µύθος και που όλοι µας θέλουµε να συµµετάσχουµε αν και γνωρίζουµε ότι στο λιµάνι της Ύδρας θα είµαστε ο ένας πάνω στον άλλο και θα παρακαλάµε να µην βάλει αέρα και κύµα.
Εκκίνηση Σάββατο 23 Μάρτιου, 11 η ώρα το πρωί. Ο αέρας σχετικά λίγος παίζει µε τα νεύρα µας. Και έτσι εµάς τους πιο αργούς θα µας βρει η νύχτα στη θάλασσα µε λίγο φεγγάρι, όχι µακριά από το λιµάνι της Ύδρας. Αν και η θάλασσα είναι µεγάλη, µέσα στη νύχτα θα βρεθούµε τρία σκάφη σε µια χούφτα, το ένα δίπλα στο άλλο σε µικρή απόσταση, αγωνιώντας να πάρουµε τον λίγο αέρα. Όλοι δεξήνεµοι. Άρα φυλάµε το αριστερό µας που είναι υπήνεµο και θα πρέπει να µας φυλάει ο δεξιός µας που είναι προσήνεµος. ΔΚΑΣ κανόνας 12. Το δεξιό σκάφος όµως µας πλησιάζει απειλητικά, και πριν ακούσουµε µια φωνή εκ µέρους του που µας λέει «Καπετάνιε τη νύχτα ισχύουν µόνο τα φώτα», ζητάµε από το αριστερό να µας δώσει χώρο να κάνουµε τακ, όπερ και εγένετο, και ούτε γάτα ούτε ζηµιά. Στη θάλασσα αφήνουµε τον εγωισµό µας στην άκρη. Ισχύουν λοιπόν µόνο τα φώτα τη νύχτα µεταξύ ιστιοφόρων; Δηλαδή το ιστιοφόρο που δείχνει πράσινο, φυλάει αυτό που δείχνει κόκκινο;
καταστάσεων
Ας πάρουµε λοιπόν τα πράγµατα από την αρχή. Για την αποφυγή συγκρούσεων στη θάλασσα υπάρχουν ορισµένοι κανόνες που οποιοδήποτε πλεούµενο είτε είναι ιστιοφόρο είτε βαρκάκι του ψαρά πρέπει να τηρεί. Το σύνολο των κανόνων λέγεται Διεθνής Κανονισµός Αποφυγής Συγκρούσεων στη θάλασσα και µπορείτε να φορτώσετε την επίσηµη έκδοση από το ίδρυµα Ευγενίδου1. ΔΚΑΣ στα ελληνικά, COLREGS στα αγγλικά και RIPAM στα γαλλικά και είναι γραµµένο έτσι ώστε να είναι κατανοητό από οποιοδήποτε καπετάνιο. Είναι το αντίστοιχο του κώδικα οδικής κυκλοφορίας, που ο κάθε οδηγός αυτοκινήτου οφείλει να γνωρίζει. Οι οµοιότητες όµως σταµατάνε εδώ. Η θάλασσα δεν είναι ο δρόµος και ούτε τα σκάφη είναι αυτοκίνητα ή φορτηγά. Στη θάλασσα όλοι έχουµε την υποχρέωση να χειρίσουµε πριν βρεθούµε σε κίνδυνο σύγκρουσης και αυτός είναι ο σκοπός των ΔΚΑΣ. Τα σκάφη δεν είναι όλα ίδια, και το ένα φυλάει το άλλο ανάλογα µε τον τύπο του και την κατάσταση του. Τα αρχικά Μ.Ι.Α.Π.Α. µας θυµίζουν ποιος φυλάει ποιον, ή αλλιώς ποιος χειρίζει και αφήνει τον άλλο να περάσει όπου και εάν βρίσκεται. Με τη σειρά λοιπόν: Το µηχανοκίνητο φυλάσσει το ιστιοφόρο, το αλιευτικό πλοίο, το περιορισµένης ικανότητας χειρισµών, το ακυβέρνητο. Εµείς µε το ιστιοφόρο µας είµαστε δεύτεροι στη σειρά και φυλάµε τα αλιευτικά, τα πλοία περιορισµένης ικανότητας χειρισµών και ένα ακυβέρνητο σκάφος που δεν µπορεί να κάνει τίποτα. Το κάθε σκάφος υποδεικνύει τον τύπο του µε οπτικά σήµατα µέρα και νύχτα. Την ηµέρα φτάνουν τα πανιά µας για να δει κάποιος ότι είµαστε ιστιοφόρο, αλλά ένα ψαράδικο που ψαρεύει θα πρέπει να µας δείχνει στην πλώρη δύο µαύρα ανεστραµµένα τρίγωνα και ένα ακυβέρνητο δύο µαύρες µπάλες, τη µια πάνω από την άλλη.
Τι λένε λοιπόν οι ΔΚΑΣ για την περίπτωση διασταύρωσης δύο ιστιοφόρων; Ο αριστερήνεµος φυλάει και δίνει προτεραιότητα στον δεξήνεµο και ο προσήνεµος (σοφράνο) φυλάει και δίνει προτεραιότητα στον υπήνεµο (σταβέντο), όταν και οι δύο δέχονται τον άνεµο από την ίδια πλευρά. Εάν κάποιος αριστερήνεµος δει ιστιοφόρο προσήνεµο και έχει αµφιβολία εάν είναι αριστερήνεµο ή δεξήνεµο, θα το θεωρήσει δεξήνεµο και θα αποµακρυνθεί από την πορεία του. Είναι ο κανόνας 12. Όταν ένα ιστιοφόρο καταφτάνει ένα άλλο λέγεται καταφθάνον και φυλάσσει το καταφθανόµενο ανεξάρτητα εάν είναι αριστερήνεµο ή δεξήνεµο. Είναι ο κανόνας 13. Ο κανόνας 16 ορίζει τον τρόπο χειρισµού του φυλάσσοντος σκάφους, ανάλογα µε τα σκάφη και τον διαθέσιµο χρόνο και ο κανόνας 17 τις ενέργειες του φυλασσόµενου. Σε αυτούς τους κανόνες θα πρέπει να προσθέσουµε τον κανόνα 25, που ορίζει τα φώτα που πρέπει να φέρει ένα ιστιοφόρο τη νύχτα.
Οι ΔΚΑΣ καλύπτουν όλες τις περιπτώσεις διασταύρωσης δύο ιστιοφόρων, είναι απλοί και σαφείς. Δεν γίνεται καµία αναφορά σε µέρα νύχτα, και ό,τι ισχύει την ηµέρα ισχύει και τη νύχτα, παρά µια γενικευµένη αντίληψη της παρέας µας των ιστιοπλόων ότι ο κανόνας 12 δεν ισχύει τη νύχτα! Πουθενά στους ΔΚΑΣ, εκτός τον κανόνα 13, δεν αναιρείται ο κανόνας 12. Το πιο συχνό επιχείρηµα για αυτή την εικασία είναι «Μα τη νύχτα βλέπω µόνο φώτα, δεν ξέρω εάν είναι ιστιοφόρο, δεν βλέπω πανιά, δεν ξέρω εάν είναι αριστερήνεµος ή δεξήνεµος». Και για να το αντικρούσουµε θα χρησιµοποιήσουµε πάλι τους ΔΚΑΣ και την κοινή λογική. Τη νύχτα ένα ιστιοφόρο δείχνει τα τρία φώτα πορείας του (πλευρικός δεξιός φανός πράσινος 112,5º, πλευρικός αριστερός φανός κόκκινος, 112,5º, φανός κορώνης λευκός, 135º) και τίποτε άλλο (µπορεί επίσης να έχει στην κορυφή του καταρτιού ένα πράσινο και ένα κόκκινο). Εάν πήγαινε µε µηχανή και τη µαΐστρα πχ, θα πρέπει να µας δείχνει και τον εφίστιο λευκό φανό, 225º. Η απουσία του εφίστιου φανού µας λέει ότι έχουµε να κάνουµε µε ιστιοφόρο. Η συνήθεια ορισµένων να ανάβουν το φως αγκυροβολίας για να βλέπουν το Windex, δηµιουργεί σύγχυση στους παραπλέοντες που θα µας θεωρήσουν µηχανοκίνητο. Δίπλα µας λοιπόν είναι ένα ιστιοφόρο. Είµαστε δεξήνεµοι και µας δείχνει κόκκινο, και τον βλέπουµε δεξιά µας. Εάν είναι δεξήνεµος εµείς είµαστε υπήνεµοι, και δεν αλλάζουµε τίποτα στην πορεία µας! Εάν είναι αριστερήνεµος, πάλι εµείς δεν αλλάζουµε πορεία. Εάν µας δείχνει πράσινο και τον βλέπουµε αριστερά µας και δεν βλέπουµε τα πανιά του, τον θεωρούµε για ασφάλεια υπήνεµο και αποµακρυνόµαστε από την πορεία του. Εάν είµαστε αριστερήνεµοι και έχουµε κάποια αµφιβολία για το τι είναι ο άλλος αποµακρυνόµαστε της πορείας του. Εάν βλέπουµε τον φανό κορώνης είµαστε καταφθάνον και πάλι αποµακρυνόµαστε της πορείας του. Βλέπουµε λοιπόν ότι µόνο µε τα φώτα πορείας και τη θέση της µάτσας µας, ξέρουµε πως να χειρίσουµε και δεν χρειάζεται να δούµε τα πανιά του. Κατά τη διασταύρωση µόνο µηχανοκίνητων σκαφών, αφήνουµε το δικαίωµα πορείας στο σκάφος δεξιάς µας ή σε αυτόν που µας δείχνει κόκκινο τη νύχτα, Κανόνας 15.
Στους αγώνες ανοιχτής θαλάσσης µόνο µεταξύ αγωνιζοµένων ισχύουν και οι ειδικές διατάξεις της ΕΑΘ www.offshore.org.gr/rules/Rule2024.pdf, όπου στην παράγραφο 1.7 διαβάζουµε : «Από τη δύση έως την ανατολή του ηλίου, ο Διεθνής Κανονισµός Αποφυγής Συγκρούσεων στη Θάλασσα αντικαθιστά το Μέρος 2 των RRS’. Συχνά οι οδηγίες πλου, ορίζουν και την ακριβή ώρα αντί το γενικό ‘από τη δύση του ηλίου». Για τις διαφορές όσον αφορά το δικαίωµα πορείας, µεταξύ ΔΚΑΣ και RRS (Racing Rules of Sailing www.sailing.org/inside-world-sailing/rules-regulations/racing-rules-of-sailing/ συµβουλευτείτε τη σελίδα του RYA www.rya.org.uk/racing/running-racing/guidance-good-practice/racing-under-the-irpcas. Τη νύχτα λοιπόν και όποτε συναντήσουµε µη αγωνιζόµενο σκάφος, µέρα ή νύχτα, εφαρµόζουµε πάντα τους ΔΚΑΣ. Μόνο την ηµέρα και µόνο µεταξύ σκαφών που τρέχουν αγώνα, όσον αφορά τις προτεραιότητες ισχύει το Μέρος 2 των RRS, όταν αναφέρεται στις οδηγίες πλου.
Κλείνοντας θα θέλαµε να τονίσουµε ότι οι ΔΚΑΣ είναι σαν το ευαγγέλιο για εµάς τους ιστιοπλόους και άλλους επαγγελµατίες και ερασιτέχνες ναυτικούς, και καλό είναι όλοι µας να αφιερώσουµε λίγο καιρό να τους διαβάσουµε και να τους µάθουµε, παρά να βασιζόµαστε στο τι ακούσαµε από τον τάδε φίλο ή στο ό,τι µας δίδαξαν στην τάδε σχολή.
